Mondeling en schriftelijk Ayurveda onderwijs – heden en verleden
Ayurveda is een gezondheidsleer die al millennia lang onderwezen wordt. Deze leer is gebaseerd op verschillende takken van wetenschap die eveneens al millennia lang onderwezen zijn. Binnen Ayurveda heeft zich een geneeskundige wetenschap ontwikkeld. Deze is vaak vrij direct van leraar op leerling overgedragen, maar in de loop der tijd zijn er ook sterke geïnstitutionaliseerde vormen van Ayurveda opleiding en onderwijs op dit gebied ontstaan. Zowel de persoonlijke als de geïnstitutionaliseerde manier van overdracht hebben ieder een belangrijke plaats binnen Ayurveda, tot op de dag van vandaag. Beide worden aangeboden in de Ayurveda Academy The Netherlands.
Ayurveda beoefenen: over kunst en kunde
Ayurveda is misschien evenzeer een geneeskunst als een geneeskunde. Kunst heeft een meer subjectieve kant dan kunde. Objectieve standaarden kunnen aan instituten onderwezen worden. Subjectieve vaardigheden kunnen alleen tot bloei komen als iemand de kiem daarvan in zich draagt en de juiste leraar deze weet te stimuleren. Ook modern Ayurveda-onderwijs probeert beide genoemde aspecten bij de vorming tot uitdrukking te laten komen.
In India is in de laatste decennia in het Ayurveda-onderwijs toch ook een sterke tendens aanwezig geweest van standaardisering van het onderwijs en van het curriculum dat daarvoor gebruikt wordt, met een sterke nadruk op zogenaamd objectief onderwijs. Dat is op zich goed, zo lang de meer subjectieve invulling van Ayurveda als genees-kunst daar niet te zeer onder leidt.
Subjectief en objectief in Ayurveda opleiding en onderwijs
Echte geneeskunst is namelijk evenzeer afhankelijk van een meer fijnstoffelijke kwaliteit die door een ‘genezer’ daarin wordt gelegd. Dit is de kwaliteit die vroeger meer in de persoonlijke leraar-leerling relatie aan bod kwam en gecultiveerd werd. In die zin was dat deel van het onderwijs misschien minder ‘objectief’, maar wel degelijk van zeer veel waarde.
Tenslotte is ook in de moderne wetenschap de rol van het bewustzijn van de ‘genezer’ bij de uitkomsten van een proces van genezing of herstel een steeds prominentere plaats gaan innemen in de rij van factoren die bijdragen aan een al of niet succesvol genezingsproces.
Ayurveda – een holistisch model
Ayurveda impliceert een holistische benadering van gezondheid en ziekte alsmede van de genezer en de ‘patiënt’. Filosofisch gezien biedt Ayurveda een verfijnd dynamisch en holistisch gezondheidsmodel dat in het kader van de recent steeds meer belangrijk wordende preventieve geneeskunde uiterst toepasbaar en actueel blijkt te zijn.
In het kader van dit artikel is het interessant te verwijzen naar de gebieden waarin Ayurveda een erkende positie heeft opgebouwd:
- als medisch systeem (erkend door de Wereld Gezondheid Organisatie – WHO)
- als leefstijl-systeem met onder andere een preventieve waarde
- als voeding-systeem, met een preventieve en een remedie waarde
- als wetenschappelijk systeem
- als filosofisch systeem
- als spiritueel systeem
Volwaardig Ayurveda onderwijs
Natuurlijk zijn al deze gebieden met elkaar verweven. In volwaardig Ayurveda opleiding en onderwijs dienen al deze aspecten aan bod te komen. Ayurveda als volledig medisch systeem wordt overigens buiten India niet als zodanig onderwezen. Volwaardige – volledig medisch-academische – opleidingen en onderwijs op het gebied van deze ayurvedische geneeskunde bestaan alleen in India zelf.
Het is belangrijk je te realiseren dat een studie ayurvedische geneeskunde in India een universitaire studie van vijf en een half jaar is en daarmee praktisch gelijk staat aan een studie reguliere (allopathische) geneeskunde! Buiten India worden alleen onderdelen van dit medische systeem onderwezen. De andere aspecten – van voeding en leefstijl tot en met Ayurveda als spiritueel systeem of algemene wetenschap van het leven – worden in de moderne westerse wereld wel onderwezen.
Belangrijke punten van aandacht in modern Ayurveda opleiding en onderwijs buiten India
In modern Ayurveda-onderwijs buiten India staan in een onderwijscurriculum vaak de volgende aandachtspunten centraal:
- Constitutie: introductie en eenvoudige stappen teneinde een begin te maken met constitutie-onderzoek van zichzelf of mogelijkerwijze van cliënten
- Anatomie en fysiologie: Ayurveda kent op dit gebied een eigen zeer verfijnd systeem
- Leefstijl: richtlijnen voor dagelijkse toepassing in een moderne, westerse context
- Voeding: richtlijnen voor dagelijkse toepassing van moderne eetpatronen en gewoontes
- Massage en cosmetica: richtlijnen en tips voor zowel inwendige als uitwendige schoonheid
- Kruidenleer: daaronder vallen ook zogenaamde keukenkruiden e.d.
- Kruidenremedies: richtlijnen en tips voor eenvoudig gebruik en het maken van een eigen samenstelling of keuze
- Enkele eenvoudige remedies bij veel voorkomende aandoeningen
- Aanvullende remedies: bijvoorbeeld yogatherapie
De eerste op schrift gestelde vormen van Ayurveda
Nadat Ayurveda waarschijnlijk eeuwenlang mondeling was overgeleverd, brak in het eerste millennium voor Christus een tijd aan, waarin een aantal artsen hun kennis op schrift begonnen te zetten. In de traditie van de mondelinge overlevering gebeurde dit vaak in poëtische vorm, ook omdat de kennis op die manier beter te onthouden zou zijn.
Er waren in die tijd drie grote artsen wier werk tot op de dag van vandaag bewaard gebleven is en die nu bekend staan als de Drie Groten. Deze drie geneeskundige wetenschappers en hun werken zijn:
Ieder van deze drie was gespecialiseerd in een bepaalde richting en hun werken onderscheidden zich daardoor wat betreft inhoud en nadruk op bepaalde onderwerpen. De klassieke teksten zijn in onderwijs en praktijk van ayurvedische artsen en therapeuten tot op de dag van vandaag vaak de leidende teksten. Deze teksten kenden hun eigen – toen dus ook al enigszins gestandaardiseerde – vorm van een onderwijscurriculum. In alle teksten wordt aan een achtvoudige indeling van geneeskundige vakgebieden gerefereerd:
1. Interne geneeskunde 5. Keel-, neus-, oor- en oogheelkunde
2. Kindergeneeskunde 6. Toxicologie
3. Chirurgie 7. Verjonging
4. Psychologie en psychiatrie 8. Vruchtbaarheid
De verdere ontwikkeling en gang van Ayurveda naar het Westen
Door de eeuwen heen zijn er altijd contacten blijven bestaan tussen de ayurvedische geneeskunde in het Oosten en andere tradities in het Westen, met het Midden-Oosten als brug en kruispunt, ook wat betreft overdracht en onderwijs. Tijdens de Britse overheersing kwam er een zeer direct contact tot stand, dat echter door de Britten, die alles wat met Ayurveda te maken had, boycotten en verboden, in de kiem werd gesmoord.
De kracht van Ayurveda bleef levend – vaak in het geheim door direct leraar-leerling onderwijs – en Ayurveda kwam direct na de onafhankelijkheid eind jaren 40 van de vorig eeuw weer tot bloei. Na de onafhankelijkheid in 1947 ontstond door toedoen van de Indiase regering een redelijke mate van integratie van Ayurveda en moderne geneeskunde. Er zijn verschillende projecten gestart met het doel opleidingen en wetenschappelijk onderzoek en onderwijs te bevorderen.
Op het ogenblik kent India ruim 125 universiteiten en onderwijsinstituten in de ayurvedische geneeskunde. Veel daarvan zijn verbonden aan een universiteitsziekenhuis. Vanaf 1963 kon men nog westerse geneeskunde en Ayurveda parallel aan elkaar studeren. Op dit moment moeten de studenten aan sommige universiteiten een keuze maken. De vraag naar een plaats op de universiteit is zeer groot en velen worden dan ook uitgeloot. De opleiding tot ayurvedisch arts duurt vijf en een half jaar: als de student zich toelegt op chirurgie, omvat het pakket behalve moderne chirurgie ook ayurvedische specialismen zoals de behandeling van hemorroïden, oogchirurgie en kaakchirurgie.
Ayurveda – een oneindige studie
Ayurveda vormt een zeer uitgebreid gebied van studie en ervaring. Sommige mensen zeggen wel dat je nooit uitgestudeerd raakt, zo rijk is Ayurveda als wetenschap en als levensfilosofie. En wat betreft levensfilosofie: Ayurveda is universeel en derhalve voor iedereen – in alle tijden en voor alle culturen – van veel waarde en betekenis, zeker als het goed vertaald wordt naar de actuele omstandigheden. Ayurveda-onderwijs stelt zich daarom ook ten doel de studenten van een opleiding te helpen en te stimuleren bij het zelf actief bezig zijn met het vertalen van deze oude wetenschap naar een moderne en actuele toepassing in het eigen leven.